ST Bus Rates 2025 : महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ, ज्याला आपण एस.टी. (ST) या नावाने ओळखतो, ही महाराष्ट्राची जीवनवाहिनी आहे. “गाव तिथे एसटी” आणि “रस्ता तिथे एसटी” या ब्रीदवाक्याप्रमाणे एसटीने महाराष्ट्रातील खेडोपाडी आपली सेवा पोहोचवली आहे. ही सेवा केवळ प्रवाशांना एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी घेऊन जात नाही, तर ती सामाजिक आणि आर्थिक विकासाचे एक महत्त्वाचे साधन देखील आहे. एसटीचा प्रवास हा केवळ एक सोयीचा पर्याय नाही, तर तो राज्यातील सर्वसामान्य जनतेसाठी एक विश्वासार्ह आणि परवडणारा प्रवासाचा पर्याय आहे.
शासन निर्णय पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
एसटी बसचे विविध प्रकार
एसटी महामंडळाच्या ताफ्यात प्रवाशांच्या गरजेनुसार आणि सोयीनुसार विविध प्रकारच्या बससेवा उपलब्ध आहेत. यामुळे प्रवाशांना त्यांच्या गरजेनुसार आणि बजेटनुसार योग्य बस निवडता येते. खाली काही प्रमुख बससेवा प्रकार दिले आहेत:
साधी बस (लाल परी) : ही एसटी महामंडळाची सर्वात लोकप्रिय आणि जुनी बस सेवा आहे. लाल रंगाच्या या बसला महाराष्ट्रातील जनतेने “लाल परी” हे प्रेमाचे नाव दिले आहे. ही बस ग्रामीण भागातील गावांना शहरांशी जोडते आणि सर्वात स्वस्त प्रवासाचा पर्याय आहे.
जलद सेवा (जलद) : साध्या बसपेक्षा कमी थांब्यांवर थांबणारी ही सेवा थोड्या जास्त वेगाने प्रवास पूर्ण करते. त्यामुळे वेळ वाचवण्यासाठी हा चांगला पर्याय आहे.
निम-आराम (हिरकणी) : या बसमध्ये चांगल्या दर्जाच्या सीट्स असतात आणि प्रवासाचा अनुभव अधिक आरामदायक असतो. लांबच्या प्रवासासाठी ही बस अधिक उपयुक्त आहे.
शासन निर्णय पाहण्यासाठी येथे क्लिक करा
भाडेवाढीचे कारण
एसटी महामंडळाला डिझेलच्या वाढत्या किमती, कर्मचाऱ्यांचे पगार आणि इतर देखभालीचा खर्च यामुळे अनेकदा भाडेवाढ करावी लागते. जानेवारी २०२५ मध्ये एसटीच्या भाड्यात सुमारे १४.९७% वाढ करण्यात आली. ही वाढ प्रत्येक टप्प्याच्या दरावर लागू झाली आहे, ज्यामुळे प्रवास थोडा महागला आहे.
साध्या बससाठी प्रत्येक ६ किलोमीटरच्या टप्प्यासाठी भाडे १०.०५ रुपये (पूर्वी ८.७० रुपये) झाले आहे.
जलद बससाठी प्रत्येक ६ किलोमीटरच्या टप्प्यासाठी भाडे १३.६५ रुपये (पूर्वी ११.८५ रुपये) झाले आहे.
निम-आराम बससाठी प्रत्येक ६ किलोमीटरच्या टप्प्यासाठी भाडे १४.७५ रुपये (पूर्वी १२.८५ रुपये) झाले आहे.
प्रवाशांना मिळणाऱ्या सवलती
एसटी महामंडळ विविध सामाजिक घटकांना प्रवासात सवलती देते. या सवलतींमुळे अनेक प्रवाशांना आर्थिक दिलासा मिळतो.
ज्येष्ठ नागरिक : ७५ वर्षांवरील ज्येष्ठांना मोफत प्रवास मिळतो, तर ६५ ते ७५ वयोगटातील ज्येष्ठांना ५०% सवलत मिळते.
महिला : महिलांना सर्व प्रकारच्या बससेवेत ५०% सवलत दिली जाते.
विद्यार्थी : विद्यार्थ्यांना शैक्षणिक प्रवासासाठी पासची सुविधा उपलब्ध आहे, ज्यामुळे त्यांचा खर्च कमी होतो.
अपंग व्यक्ती : अपंग व्यक्तींना आणि त्यांच्यासोबतच्या एका सहप्रवाशाला प्रवासात सवलत दिली जाते.
लवचिक भाडे योजना (Flexi-Fare Scheme)
एसटी महामंडळाने प्रवाशांना आकर्षित करण्यासाठी आणि उत्पन्नात वाढ करण्यासाठी लवचिक भाडे योजना सुरू केली आहे. या योजनेनुसार, कमी गर्दीच्या वेळी, उदा. जुलै ते सप्टेंबर आणि जानेवारी ते मार्च या महिन्यांत, प्रवाशांना तिकीट दरात १५% पर्यंत सवलत मिळू शकते. यामुळे खासगी बसकडे वळणाऱ्या प्रवाशांना पुन्हा एसटीकडे आणण्याचा प्रयत्न आहे.
एसटी महामंडळाची भविष्यकालीन योजना
एसटी महामंडळ आपल्या सेवांमध्ये आधुनिकीकरण करत आहे. यामध्ये ई-बस (विद्युत बस) चा समावेश आहे. ‘शिवाई’ या नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या ई-बस पर्यावरणपूरक आहेत आणि प्रवासाचा एक चांगला पर्याय आहेत.
एसटी महामंडळ प्रवाशांसाठी ऑनलाइन आरक्षण सुविधा, मोबाईल ॲप आणि इतर डिजिटल सेवा उपलब्ध करून देत आहे, ज्यामुळे तिकीट बुकिंग करणे अधिक सोपे झाले आहे.
एसटीचे दर कसे ठरवले जातात?
एसटीचे भाडे ठरवण्याची प्रक्रिया एक निश्चित धोरणानुसार चालते. हे काम प्रामुख्याने राज्य परिवहन प्राधिकरणा (State Transport Authority) द्वारे केले जाते. यासाठी “हाकिम समिती” सारख्या तज्ज्ञ समित्यांनी तयार केलेल्या सूत्रांचा वापर केला जातो. भाडे ठरवताना केवळ प्रवासाचे अंतर विचारात घेतले जात नाही, तर अनेक महत्त्वाचे घटक तपासले जातात.
प्रवासाचे अंतर : एसटीचे भाडे “स्टेजेस” किंवा टप्प्यांवर आधारित असते. प्रत्येक टप्पा साधारणतः ६ किलोमीटरचा असतो. प्रवासाचे एकूण अंतर किती टप्प्यांमध्ये येते, त्यानुसार मूळ भाडे आकारले जाते.
बसचा प्रकार : साधी बस (लाल परी), जलद, निम-आराम (हिरकणी), शिवशाही, आणि शिवनेरी या प्रत्येक बससाठी वेगवेगळा दर असतो. आरामदायक प्रवासासाठी असलेल्या बसचे भाडे साहजिकच जास्त असते. उदाहरणार्थ, वातानुकूलित (
AC) बस, जसे की शिवशाही किंवा शिवनेरी, यांचे भाडे साध्या बसपेक्षा अधिक असते.